Καθημερινά οι γονείς έρχονται αντιμέτωποι με την επιβολή ορίων στα παιδιά, μια διαδικασία ιδιαίτερα δύσκολη. Όταν κάποιος ακούει τη λέξη “όρια” αυτόματα το μυαλό του κατακλύζεται από αρνητικές εμπειρίες και βιώματα, καθώς έχει ταυτιστεί με στερήσεις και τιμωρίες. Αναρωτιέται, επομένως, ο γονέας αν είναι έτοιμος να οριοθετήσει τη συμπεριφορά του παιδιού του. Οι γονείς εκφράζουν ανησυχία, καθώς δεν είναι σίγουροι για τον τρόπο που θα θέσουν όρια στο παιδί χωρίς να γίνουν αυστηροί και χωρίς να αισθανθούν ενοχές.  

Ας δούμε τί σημαίνει “βάζω όρια”. Σημαίνει ότι κάτι επιτρέπεται και κάτι όχι, κάποιες συμπεριφορές είναι αποδεκτές και κάποιες όχι. Κανόνες μπαίνουν σε διάφορες καταστάσεις της καθημερινότητας, όπως για παράδειγμα κανόνες για τον ύπνο, για την τακτοποίηση των παιχνιδιών, για τις ώρες εξόδου σε έναν έφηβο. 

Πριν ξεκινήσουν τη διαδικασία της οριοθέτησης οι γονείς θα ήταν χρήσιμο να έχουν συζητήσει μεταξύ τους και να έχουν αποφασίσει για τους κανόνες που θα θέσουν στο παιδί τους, την γραμμή διαπαιδαγώγησης που θα ακολουθήσουν. Είναι σημαντικό να ισχύουν οι ίδιοι κανόνες κάθε φορά και από τους δύο γονείς, να είναι δηλαδή ξεκάθαρο στο παιδί ποια συμπεριφορά επιτρέπεται και ποια όχι. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγονται τα διπλά μηνύματα που μόνο σύγχυση και ανασφάλεια θα προκαλέσουν στο παιδί. 

Για να είναι αποτελεσματικά τα όρια χρειάζεται να υπάρχει:

• Σαφήνεια: τα όρια θα πρέπει να διατυπώνονται με σαφή και ξεκάθαρο τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία του παιδιού. Όσο μικρότερο είναι το παιδί, τόσο λιγότερα λόγια χρειάζονται. Στους εφήβους, η οριοθέτηση γίνεται μέσα από το διάλογο με επιχειρήματα που επεξηγούν τα όρια που μπαίνουν. Έμφαση να δίνεται στην επιθυμητή συμπεριφορά κι όχι στην ανεπιθύμητη, δηλαδή να λέγεται στο παιδί αυτό που πρέπει να κάνει, για παράδειγμα “μάζεψε τα παιχνίδια σου”, αντί “μην αφήνεις τα παιχνίδια σκορπισμένα”.
• Σταθερότητα: είναι πολύ σημαντικό να παραμένουν σταθεροί οι κανόνες, να μην αλλάζονται συχνά. Διαφορετικά, δημιουργείται σύγχυση στο παιδί, αφού η συμπεριφορά που τη μια στιγμή δεν επιτρέπεται την άλλη μπορεί να επιτρέπεται. Έτσι, θα νιώθει ανασφάλεια και θυμό.
• Λογικά όρια: αν ζητείται από το παιδί κάτι λογικό ενισχύονται οι πιθανότητες να το ακολουθήσει επειδή θα αντιλαμβάνεται τη χρησιμότητά του. Επίσης, οι συνέπειες που θα υπάρχουν όταν θα παραβαίνει τα όρια θα πρέπει να είναι κι αυτές λογικές. 
• Στάση σώματος: ο τόνος της φωνής να είναι σταθερός, ήρεμος, χωρίς ένταση. 
• Επιβράβευση: όταν το παιδί ανταποκρίνεται θετικά στα όρια είναι σημαντικό να αναγνωριστεί η προσπάθειά του. Μια τρυφερή αγκαλιά, ένα φιλί, ένα “μπράβο”, αποκτά μεγάλη σημασία κι αξίζει περισσότερα από μια υλική ανταμοιβή. 

Τα όρια βοηθούν το παιδί να νιώσει ασφάλεια και να αναπτυχθεί ψυχοσυναισθηματικά υγιή. Μέσα από τη διαδικασία της οριοθετησης το παιδί αποκτά αυτοέλεγχο, εδραιώνει την αυτοσυγκράτηση και την αυτοπειθαρχία. Προετοιμάζεται έτσι για την ενήλικη ζωή, η οποία διέπεται από όρια και κανόνες.

  Ειρήνη Τζήκα,

Ψυχολόγος