Μπορούμε να «εκπαιδεύσουμε» τα συναισθήματά μας; Μία νέα έρευνα  προτείνει τον τρόπο

Μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πανεπιστήμιο Brown των Η.Π.Α. προτείνει ότι είναι δυνατό να εκπαιδεύουμε τις αυτόματες συναισθηματικές αντιδράσεις του εγκεφάλου μας, μέσω της μεθόδου της Νευροανάδρασης, και ότι ίσως με αυτόν τον τρόπο να βελτιώσουμε και τον τρόπο που βιώνουμε τη ζωή μας.

Σκεφτείτε ότι στέκεστε σε ένα δάσος και ξαφνικά εμφανίζεται μπροστά σας ένα φίδι. Οι περισσότεροι άνθρωποι, δε θα σκύψουν να το χαϊδέψουν. Αντιθέτως, η καρδιά σας θα αρχίσει να χτυπάει δυνατά, καθώς θα τρέχετε μακριά να προειδοποιήσετε όσους βρίσκονται γύρω. Μπορεί ακόμη να «παγώσετε» από το φόβο και τον πανικό σας, αναλόγως το μέγεθος της φοβίας  σας.

Η αντίδραση του σώματός μας είναι ένα χαρακτηριστικό που προέρχεται από τον εγκέφαλο. Συγκεκριμένα, το σώμα μας αντιλαμβάνεται το φίδι και τότε εξειδικευμένα σημεία του εγκεφάλου διεγείρονται,  ενεργοποιώντας αντιδράσεις, όπως η ταχυπαλμία και η κίνηση των μυών για να τρέξουμε μακριά. Αυτό το μοτίβο ενεργοποίησης των συγκεκριμένων λειτουργιών συμβαίνει χωρίς εμείς να προσπαθήσουμε και είναι διαφορετικό ανάμεσα σε κάποιον που φοβάται τα φίδια και σε αυτόν που έχει ένα φίδι κατοικίδιο.

Μια ομάδα επιστημόνων στο Πανεπιστήμιο Brown, αναρωτήθηκαν αν είναι δυνατό να αλλάξουμε τις ακούσιες αντιδράσεις του εγκεφάλου μας στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα, μέσω της εκπαίδευσης τους. Μια τέτοια διαδικασία θα μπορούσε να οδηγήσει στον έλεγχο των έντονων   φοβιών, τραυμάτων και αγχογόνων καταστάσεων.

Η συγκεκριμένη ομάδα χρησιμοποίησε τη μέθοδο της Νευροανάδρασης για να ελέγξει την υπόθεση της εγκεφαλικής εκπαίδευσης.

Η Νευροανάδραση μας δίνει πληροφορίες για τις φυσικές λειτουργίες του εγκεφάλου μας, οι οποίες αναπαρίστανται σε πραγματικό χρόνο στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η μέθοδος αυτή βασίζεται στην άποψη ότι οι πληροφορίες σχετικά με μια φυσική λειτουργία οδηγούν στην επίγνωση της λειτουργίας αυτής, και άρα στη δυνατότητα ελέγχου της. Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να τοποθετήσετε αισθητήρες στο σώμα σας για να μετρήσετε τον καρδιακό παλμό, τον ιδρώτα και τη θερμοκρασία σας. Παρακολουθώντας, λοιπόν, τις μετρήσεις σας σε μια οθόνη, ξαφνικά εμφανίζεται η εικόνα ενός φιδιού και οι μετρήσεις εκτοξεύονται. Αν εκείνη τη στιγμή χρησιμοποιήσετε ασκήσεις για την αναπνοή και άλλες τεχνικές χαλάρωσης, τότε θα δείτε τις μετρήσεις αυτές να επανέρχονται σταδιακά στα φυσιολογικά. Μέσω, λοιπόν, αυτής της θεραπείας μπορείτε να εκπαιδευτείτε σε τεχνικές, με τις οποίες θα ελέγχεται τις αυτόνομες αντιδράσεις του σώματός σας στο στρες.

Η έρευνα αυτή, η οποία δημοσιεύτηκε το Σεπτέμβριο του 2016, είναι πολλά υποσχόμενη. Είναι σημαντικό εδώ να σημειωθεί ότι οι συμμετέχοντες δε γνώριζαν ότι συμμετείχαν σε εκπαίδευση Νευροανάδρασης, για την αποφυγή αποτελεσμάτων  placebo. Οι ερευνητές έδειξαν στους συμμετέχοντες φωτογραφίες προσώπων άλλων ανθρώπων και τους ζήτησαν να βαθμολογήσουν κατά πόσο τους αρέσει το κάθε πρόσωπο, σε μία κλίμακα από το 1 (=δε μου αρέσει) μέχρι το 10 (=μου αρέσει). Κατά τη διάρκεια, οι ερευνητές κατέγραφαν τις εγκεφαλικές αντιδράσεις των συμμετεχόντων με τη χρήση ΗΕΓ (ηλεκτροεγκεφαλογράφου), για να μετρήσουν την ενεργοποίηση των διάφορων εγκεφαλικών μοτίβων σε κάθε πρόσωπο, ανάλογα με τα συναισθήματα που προκαλούσε στον συμμετέχοντα. Συλλέγοντας τα δεδομένα, οι επιστήμονες μπόρεσαν να καταγράψουν το μοτίβο λειτουργίας του εγκεφάλου για κάθε συμμετέχοντα, ανάλογα με τα αισθήματα «συμπάθειας», «αντιπάθειας» και «ουδέτερου συναισθήματος».

Στη συνέχεια, ο κάθε συμμετέχοντας πέρασε από εκπαίδευση με τη μέθοδο της Νευροανάδρασης. Συγκεκριμένα, στην οθόνη εμφανιζόταν η φωτογραφία ενός προσώπου που είχε βαθμολογήσει ως «ουδέτερο» (5 από 10). Στη συνέχεια, η φωτογραφία εξαφανιζόταν και εμφανιζόταν ένας δίσκος στην οθόνη, τον οποίο το άτομο καλούταν να μεγαλώσει σε μέγεθος.  Φυσικά, οι συμμετέχοντες δεν ήξεραν πώς να το πετύχουν αυτό, οπότε κλήθηκαν να προσπαθούν επί 3 ημέρες, για 1 ώρα την ημέρα, να πετύχουν το στόχο. Χωρίς οι ίδιοι να το γνωρίζουν, ο δίσκος μεγάλωνε κάθε φορά που ο εγκέφαλός τους αναπαρήγαγε το μοτίβο της «συμπάθειας». Η αναπαραγωγή αυτού του μοτίβου, λοιπόν, επιβραβευόταν με τη μεγέθυνση του δίσκου-ακόμη και εάν οι ίδιοι δεν το αντιλαμβάνονταν.

Αργότερα, οι επιστήμονες έδειξαν όλα τα βαθμολογημένα ως «ουδέτερα» πρόσωπα στους συμμετέχοντες και τους ζήτησαν να τα βαθμολογήσουν ξανά. Οι συμμετέχοντες, που δέχθηκαν την εκπαίδευση θετικής ενίσχυσης,  βαθμολόγησαν όλα τα πρόσωπα με υψηλότερο βαθμό στη κλίμακα «συμπάθειας». Αυτή η προτίμηση διατηρήθηκε για 3 μήνες τουλάχιστον.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι η αλλαγή των προτιμήσεων ενός ατόμου μέσω της εκπαίδευσης συσχέτισης (συσχετίζουμε μία συμπεριφορά με μία επιβράβευση), μπορεί να συμβεί χωρίς το άτομο καν να αντιληφθεί την αλλαγή της συμπεριφοράς. Ο συγγραφέας της έρευνας, ο Takeo Watanabe του πανεπιστημίου Brown,  εξηγεί ότι η εκπαίδευση της Νευροανάδρασης είναι πολλά υποσχόμενη: «Οι εγκεφαλικές μας λειτουργίες βασίζονται κυρίως σε μια διαδικασία συσχέτισης, οπότε η σύνδεση ερεθισμάτων είναι πολύ σημαντική. Πλέον γνωρίζουμε ότι αυτή η τεχνολογία μπορεί να εφαρμοστεί για να προκαλέσει τη μάθηση μέσω της συσχέτισης».

Αν είναι πράγματι δυνατό να αλλάξεις τα συναισθήματα ενός ατόμου για ένα ερέθισμα εκπαιδεύοντας τις αντιδράσεις του εγκεφάλου, τότε εγείρεται ένα μεγαλύτερο ερώτημα. Μπορούμε να ελαττώσουμε τις φοβίες, να θεραπεύσουμε το Μετατραυματικό Στρες ή να μεταβάλουμε αρνητικές συνήθειες που οδηγούν σε κατάθλιψη ή αγχώδη διαταραχή; Στόχος της ερευνητικής ομάδας του πανεπιστημίου είναι να αναπτύξει αυτή τη νευροαναδραστική μέθοδο και να δημιουργήσει ένα αποτελεσματικό θεραπευτικό εργαλείο, το οποίο θα χρησιμοποιείται μελλοντικά στην αντιμετώπιση ή έστω την ελάχιστη μείωση παρόμοιων δυσκολιών.