Τι είναι σχολικός εκφοβισμός;

  Ο  ‘’όρος’’ σχολικός εκφοβισμός  ή αλλιώς bullying  είναι ένα φαινόμενο που ταλανίζει τις σχολικές κοινότητες σε πολλές χώρες του κόσμου και έχει αρχίσει να λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις καθώς ολοένα και περισσότερα παιδιά παραπονιούνται ότι έχουν πέσει θύματα σχολικού εκφοβισμού είτε από συνομηλίκους  είτε από άτομα μεγαλύτερης ηλικίας τόσο εντός όσο και εκτός σχολικού χώρου. Πρόκειται για μία  επαναλαμβανόμενη σωματική και ψυχολογική κακοποίηση ή υποτίμηση ασθενέστερων ατόμων, που γίνεται εσκεμμένα, απρόκλητα, συστηματικά και επαναλαμβανόμενα (Olweus, 1991).Το Υπουργείο Παιδείας έχει καθιερώσει  την 6^η Μαρτίου από το 2012 ως Πανελλήνια ημέρα  κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού.

Ποιές είναι οι μορφές που μπορεί να πάρει ο σχολικός εκφοβισμός ;

   Το φαινόμενο της σχολικής βίας εκδηλώνεται με ποικίλες μορφές , οι οποίες ανάλογα την περίσταση χωρίζονται σε άμεσες ( όταν υπάρχει η επαφή θύτη και θύματος ) και έμμεσες ( όταν δεν υπάρχει η επαφή)

• Σωματικός Εκφοβισμός: υπάρχει ο φυσικός τρόπος βίας , εκδηλώνεται δηλαδή με κλωτσιές , σπρωξίματα, δαγκωνιές, τρικλοποδιές και γροθιές.
• Λεκτικός Εκφοβισμός: Εκδηλώνεται με την κοροϊδία,  το βρίσιμο , με τα παρατσούκλια, με άσχημα σχόλια για την θρησκεία, την φυλετική και εθνική καταγωγή και γενικότερα φραστικές επιθέσεις.
• Ηλεκτρονικός Εκφοβισμός, γνωστό ως Cyber Bullying : Εκδηλώνεται με την χρήση βιντεοσκόπησης και κοινοποίησης υλικού στα Social Media, κλήσεις από άγνωστο αριθμό , απειλητικά μηνύματα στο email, με αποκλεισμό από δικτυακές ομάδες.
• Συναισθηματικός/Ψυχολογικός Εκφοβισμός : Eκδηλώνεται με την κοινωνική απομόνωση , την αγνόηση του παιδιού,  την καταστροφή των πραγμάτων του, τον εξαναγκασμό σε αντικοινωνικές πράξεις.
• Σεξουαλικός Εκφοβισμός : Εκδηλώνεται με χειρονομίες, με προσβλητικά σχόλια και χυδαίες εικόνες και γράμματα.

Ποιες είναι οι αιτίες του σχολικού εκφοβισμού;

• Τα παιδιά που προκαλούν τον εκφοβισμό προέρχονται κυρίως από αυστηρό  μη λειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον που το χαρακτηρίζουν οι τιμωρίες και η απουσία στοργής.
• Αρνητική επίδραση ΜΜΜ: Τα παιδιά θύτες προσπαθούν να εφαρμόσουν όσα παρουσιάζονται στα ΜΜΜ και στα ηλεκτρονικά βιντεοπαιχνίδια
• Ανάγκη για κυριαρχία και αποδοχή: Τα παιδιά θύτες προσπαθούν να επιβληθούν και να γίνουν δημοφιλείς , στην πραγματικότητα όμως γίνονται άτομα που τους φοβούνται και τους αποφεύγουν
• Ο ίδιος ο θύτης είναι πιθανό να έχει δεχτεί ο ίδιος bullying  και το βλέπει ως εκτόνωση ή αντίποινα για αυτό που βίωσε στο παρελθόν.
• Κοινωνικά προβλήματα : Διακίνηση ναρκωτικών και αύξηση εγκληματικότητας

Ποιες  είναι οι επιπτώσεις της σχολικής βίας;

 Ο σχολικός εκφοβισμός έχει συνέπειες και μάλιστα μακροχρόνιες τόσο στο θύμα όσο και στον θύτη. Αυτές οι συνέπειες είναι καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική εξέλιξη του παιδιού.

Όσον αφορά τις επιπτώσεις στο θύμα είναι οι εξής :

Σωματικές συνέπειες

• Εφιάλτες κατά την διάρκεια του ύπνου ή ακόμα και αϋπνία (διαταραχές ύπνου) 
• Απώλεια όρεξης ή βουλιμία με υπερφαγικά επεισόδια
• Πονοκέφαλοι, πόνους στο στομάχι ή σε άλλα σημεία του σώματος
• Άγχος και στρες. Η συνεχής ψυχολογική κακοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας και μη ανταπόκριση στις καθημερινές δραστηριότητες
• Μώλωπες και γρατζουνιές από τα χτυπήματα που έχουν δεχτεί
• Αδύναμο ανοσοποιητικό

Ψυχοσυναισθηματικές συνέπειες

• Χαμηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Έλλειψη κινήτρων
• Δυσκολία στην συγκέντρωση
• Δυσκολία στην μνήμη
• Απομάκρυνση από κοινωνικό περίγυρο
• Άρνηση για το σχολείο και τις καθημερινές δραστηριότητες
• Σημάδια μελαγχολίας
• Έλλειμμα στις κοινωνικές δεξιότητες

 Όσον αφορά τις επιπτώσεις στον θύτη είναι οι εξής :

   Οι θύτες δυσκολεύονται να συνάψουν διαπροσωπικές σχέσεις λόγω των επιθετικών στοιχείων του χαρακτήρα τους. Ακόμα είναι πιθανό να εμπλακούν σε χρήση ουσιών και αλκοόλ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να γίνονται ανεπιθύμητοι καθώς τους φοβούνται , γεγονός που τους οδηγεί να μείνουν μόνοι με άγχος και τάσεις κατάθλιψης διότι αδυνατούν να δημιουργήσουν ένα υγιές κοινωνικό περίγυρο.

Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού;

    Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί ένα σοβαρό ζήτημα που επηρεάζει όλες τις ηλικίες των μαθητών και κατ’ επέκταση τον περίγυρό τους , όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν αυτό που συμβαίνει. Είναι απαραίτητο λοιπόν να ληφθούν και να εφαρμοστούν αποτελεσματικές στρατηγικές. Να τονίσουμε ότι είναι πολύ σημαντικό να υπάρξει συνεργασία του σχολικού πλαισίου , της τοπικής κοινωνίας , των γονέων ώστε να υλοποιηθούν οι κατάλληλες δράσεις που θα έχουν ως αποτέλεσμα την εξάλειψη της νεανικής παραβατικότητας  και εντός και εκτός σχολικού χώρου. Για αρχή  σε σχολικό επίπεδο , οι σχολικές μονάδες οφείλουν να δημιουργήσουν ειδικά  προγράμματα που θα περιλαμβάνουν την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του φαινομένου. Αυτό επιτυγχάνεται με εκστρατείες, προβολές ταινιών με θέμα την σχολική βία, φυλλάδια κατά της βίας καθώς και συζητήσεις ομιλίες από ειδικούς(σχολικός ψυχολόγος και κοινωνικός λειτουργός) ενώ παράλληλα η συχνή επαφή με δράσεις που έχουν ως  βασικό στοιχείο την αλληλεγγύη , την ενσυναίσθηση και τον αλληλοσεβασμό έχουν αποδειχτεί  αποτελεσματικά μέτρα για την πρόληψη του εκφοβισμού. Ακόμα ο διευθυντής κάθε σχολείου είναι απαραίτητο να ενημερώσει τους μαθητές για τις συνέπειες που θα υπάρχουν όταν ένα παιδί παρουσιάζει παραβατική /επιθετική συμπεριφορά . Έπειτα σε οικογενειακό επίπεδο οι γονείς πρέπει να μαθαίνουν στα παιδιά τους από μικρή ηλικία την ισότητα , το διαφορετικό και τον σεβασμό προς τον συνάνθρωπο. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να δημιουργήσουν ένα κλίμα εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας  με τα παιδιά τους ώστε να τους εκμυστηρεύονται όσα συμβαίνουν στο σχολικό χώρο. Στο μεταξύ οι γονείς αν τυχόν υποψιαστούν ότι το παιδί τους είναι θύμα σχολικού εκφοβισμού καλό θα ήταν να το διαχειριστούν με ψυχραιμία και αν τυχόν αδυνατούν , να συμβουλευτούν κάποιον ειδικό καθώς η ηρεμία είναι αυτή που οδηγεί σε αποτελεσματικό χειρισμός μίας συναισθηματικά δύσκολης κατάστασης. Οι απότομες αντιδράσεις  έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα διότι το παιδί είναι πολύ πιθανό να νιώσει ντροπή και ανασφάλεια.

 Εν κατακλείδι, συμπεραίνουμε απ’όλα τα παραπάνω ότι το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού είναι ένα καίριο ζήτημα που μας απασχολεί όλους μας και οφείλουμε να συνεργαστούμε για να εξαλειφθεί το φαινόμενο .Είναι χρέος μας να παρέχουμε σε όλα τα παιδιά υγιές και ασφαλές σχολικό περιβάλλον.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Olweus, D. (2011). Εκφοβισμός και βία στο σχολείο: Τι γνωρίζουμε και τι μπορούμε να κάνουμε (Μτφ. Ε. Μαρκοζάνε). Αθήνα, Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου ΕΨΥΠΕ.

Μερτίκα Τρίγκα Ελένη. Ενδοσχολική βία και σχολικός εκφοβισμός. Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα, 2015.

Καραβόλτσου Α (2013). Συνοπτικό εγχειρίδιο αντιμετώπισης σχολικού εκφοβισμού στη Β/βάθμια εκπαίδευση. Αθήνα.

Ε.Ψ.Υ.Π.Ε., (2008). Ενδοσχολική βία και Εκφοβισμός, Αιτίες, Επιπτώσεις, Αντιμετώπιση. ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΑΦΝΗ 3 «Needs Assessment and Awareness Raising Program for Bullying in Schools

Η φωτογραφία ανακτήθηκε από το PIXABAY