Ορισμός 

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Ομοσπονδία Εργοθεραπευτών (WFOT), η Εργοθεραπεία ορίζεται ως ‘’η επιστήμη, η οποία ασχολείται με την προώθηση της υγείας και της ευημερίας μέσω της εμπλοκής σε έργο’’. Πιο συγκεκριμένα, η Εργοθεραπεία χρησιμοποιεί το έργο, δηλαδή σκόπιμες δραστηριότητες με νόημα για τον ενήλικα ή το παιδί , με στόχο την επίτευξη του μέγιστου βαθμού λειτουργικότητας και ανεξαρτησίας του στους οκτώ βασικούς τομείς έργου, τις δραστηριότητες καθημερινής ζωής, τις σύνθετες δραστηριότητες καθημερινής ζωής, τον ύπνο και την ανάπαυση, την εκπαίδευση, την εργασία, το παιχνίδι, τον ελεύθερο χρόνο και την κοινωνική συμμετοχή.

Εργοθεραπεία σε Παιδιά

Ο εργοθεραπευτής αξιολογεί τις δεξιότητες του παιδιού σε καθημερινές δραστηριότητες, στη σχολική απόδοση, στο παιχνίδι και στην κοινωνική αλληλεπίδραση και τις συγκρίνει με δεξιότητες που είναι αναπτυξιακά σύμφωνες ανάλογα με την ηλικία του. Στη συνέχεια, χρησιμοποιεί το παιχνίδι με στόχο την βελτίωση της συμμετοχής και της επίδοσης του παιδιού στους παραπάνω τομείς. Παράλληλα, επικοινωνεί και συνεργάζεται με το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον του παιδιού ώστε να λάβει τις απαραίτητες πληροφορίες για το παιδί και την απόδοσή του στα παραπάνω έργα, να τους ενημερώσει για τις δυσκολίες που παρατηρούνται και για την πορεία της θεραπείας, καθώς και να δώσει τις κατάλληλες κατευθύνσεις και συμβουλές για τη διαχείριση και την αντιμετώπιση των δυσκολιών.

Πότε Απευθυνόμαστε σε Εργοθεραπευτή

Οι γονείς θα ήταν συνετό να συμβουλευτούν έναν εργοθεραπευτή όταν παρατηρήσουν τις παρακάτω δυσκολίες:

• Δυσκολίες στην αδρή κινητικότητα (βάδιση, ισορροπία, κίνηση άνω και κάτω άκρων, συντονισμός άνω και κάτω άκρων, άλματα)
• Δυσκολίες στη λεπτή κινητικότητα (επιδεξιότητα στη χρήση των δακτύλων, λαβή μολυβιού και ψαλιδιού, σύλληψη και χειρισμός μικρών αντικειμένων)
• Δυσκολίες μνήμης, χρονικού και χωρικού προσανατολισμού, κατανόησης ποιοτικών εννοιών, όπως σχήματα και χρώματα, κατανόησης και εκτέλεσης οδηγιών
• Δυσκολίες συγκέντρωσης και προσοχής
• Δυσκολίες σε καθημερινές δραστηριότητες (ένδυση, σίτιση, χρήση τουαλέτας, προσωπική υγιεινή)
• Δυσκολίες στο παιχνίδι
• Δυσκολίες σε γνωστικές και αντιληπτικές δεξιότητες
• Δυσκολίες στην αισθητηριακή επεξεργασία
• Δυσκολίες στη συμπεριφορά

Αναπτυξιακά Στάδια ανά Κατηγορία

Αδρή Κινητικότητα

• 1,5-2 ετών: Περπατά μικρές αποστάσεις, ξεκινά να τρέχει με περιορισμένο συντονισμό, πηδάει με δύο πόδια από το έδαφος, πετάει και κλωτσά μπάλα με περιορισμένη ακρίβεια, ανεβαίνει και κατεβαίνει τη σκάλα με δύο πόδια ανά σκαλί, απολαμβάνει την παιδική χαρά.
• 2-3 ετών: Τρέχει με μεγαλύτερο συντονισμό, πηδάει με δύο πόδια από υπερυψωμένη επιφάνεια, σκαρφαλώνει, πιάνει μπάλα μεσαίου μεγέθους στο στήθος, στέκεται στο ένα πόδι για λίγα δευτερόλεπτα, εξοικειώνεται με τον εξοπλισμό της παιδικής χαράς (με επίβλεψη από τον κηδεμώνα).
• 3-5 ετών: Παίζει με ασφάλεια στην παιδική χαρά, κάνει ποδήλατο με βοηθητικές ρόδες, κλωτσά, πετά και πιάνει μπάλα μεσαίου μεγέθους περισσότερη ακρίβεια, συμμετέχει σε δραστηριότητες όπως ποδόσφαιρο, χορό, μάθημα κολύμβησης, μαθαίνει πατίνι.
• 5-7 ετών: Κάνει ποδήλατο χωρίς βοηθητικές ρόδες, βελτιώνεται στο κολύμπι και στο πατίνι, συμμετέχει σε αθλητικές δραστηριότητες.
• 7-12 ετών: Πιάνει και πετά μικρή μπάλα σε στόχο, κάνει τζόκινγκ για 1-2 χιλιόμετρα.

Λεπτή Κινητικότητα

• 2-4 μήνες: Κρατάει αντικείμενα σε γροθιά, ενώνει τα χέρια σφιχτά.
• 4-8 μήνες: Κουνά κουδουνίστρες, χρησιμοποιεί και τα δύο χέρια για να κρατήσει μεγαλύτερα αντικείμενα με μειωμένο έλεγχο, μεταφέρει αντικείμενα από το ένα χέρι στο άλλο, φέρνει χέρια-παιχνίδια στο στόμα.
• 8-12 μήνες: Μεταφέρει αντικείμενα από το ένα χέρι στο άλλο με μεγαλύτερη ευκολία, χρησιμοποιεί και τα δύο χέρια για να σηκώσει και να κρατήσει αντικείμενα, αφήνει αντικείμενα με μειωμένο έλεγχο, του αρέσει να πετά και να χτυπά αντικείμενα, μπορεί να μαζέψει παιχνίδια με περιορισμένη δεξιοτεχνία, τρώει χρησιμοποιώντας τα δάχτυλά του.
• 1-2 ετών: Μεταφέρει αντικείμενα από δάχτυλα σε παλάμη και το αντίστροφο, κάνει παλαμάκια, χρησιμοποιεί τα δύο του χέρια για να κουβαλήσει αντικείμενα, σταθεροποιεί με το ένα χέρι ενώ χειρίζεται κάποιο αντικείμενο με το άλλο, μπορεί να παίξει με μεγάλα παιχνίδια και μεγάλα παζλ, χρησιμοποιεί κουτάλι, πίνει από κύπελλο, πετά μικρή μπάλα με περιορισμένη ακρίβεια, πατάει κουμπιά, πιάνει το μέσο γραφής με την παλάμη (παλαμιαία λαβή), κάνει τυχαίες και αυθόρμητες μουτζούρες στο χαρτί, μιμείται κάθετη γραμμή στο χαρτί.
• 2-3 ετών: Αφήνει αντικείμενα με μεγαλύτερη σταθερότητα, χρησιμοποιεί τα δύο του χέρια για να ανοίξει δοχεία, αντιγράφει απλή γραμμή και κύκλο, κάνει ψαλιδίσματα στο χαρτί, περνά χάντρες σε κορδόνι, πιάνει το μέσο γραφής με όλα του τα δάχτυλα (ψηφιακή λαβή).
• 3-4 ετών: Χρησιμοποιεί τα χέρια του για να ντυθεί-ξεντυθεί, πιάνει το μέσο γραφής με τα τέσσερα πρώτα δάχτυλα (τετραποδική λαβή), μιμείται το σχήμα του σταυρού, κόβει μεγάλα σχήματα με το ψαλίδι, ανοίγει με ευκολία δοχεία.
• 4-6 ετών: Γράφει το όνομά του, πιάνει το μέσο γραφής με τα τρία πρώτα δάχτυλα (τριποδική λαβή), αντιγράφει όλα τα σχήματα, τα γράμματα και τους αριθμούς, κόβει σύνθετα σχήματα με το ψαλίδι.
• 7-10 ετών: Μαθαίνει γραφή με καμπύλη, μπορεί να χρησιμοποιήσει συρραπτικό, κόλλα, ζωγραφίζει καθημερινά γεγονότα, κόβει μικρά σχήματα.

Παιχνίδι

• 0-3 μηνών: Εκτελεί εξερευνητικό και αισθητικοκινητικό παιχνίδι (εξερευνά αντικείμενα με τα μάτια, κουνά αντικείμενα).
• 4-8 μηνών: Το εξερευνητικό και αισθητικοκινητικό παιχνίδι ενισχύεται (πλησιάζει, πιάνει, κρατά αντικείμενα).
• 9-12 μηνών: Χρησιμοποιεί τα παιχνίδια ανάλογα με το σκοπό τους, μπουσουλά ή περπατά για να εξερευνήσει το περιβάλλον του.
• 1-2 ετών: Συμμετέχει σε παιχνίδια αδρής κίνησης και λεπτής κίνησης σε κάποιο βαθμό, όπως δημιουργία παζλ μεγάλου μεγέθους, παρακολουθεί άλλους να παίζουν.
• 2-3 ετών: Εκτελεί συμβολικό παιχνίδι, υπάρχει περισσότερη αλληλεπίδραση και χρήση γλώσσας.
• 3-5 ετών: Εκτελεί δημιουργικό και ομαδικό παιχνίδι, το παιδί μαθαίνει να μοιράζεται.
• 5-7 ετών: Συμμετέχει σε παιχνίδια με κανόνες και σε αθλήματα, αναπτύσσεται ο συναγωνισμός και ο ανταγωνισμός.
• 7-11 ετών: Αναπτύσσονται τα ενδιαφέροντα παιχνιδιού και του ελεύθερου χρόνου.

Γνωστικές Δεξιότητες

• 0-6 μηνών: Χαμογελά, μαθαίνει να επαναλαμβάνει συμπεριφορές που προκαλούν επιθυμητά αποτελέσματα, εκδηλώνει ενδιαφέρον για το περιβάλλον, για ιδιαίτερα πρόσωπα.
• 6-12 μηνών: Μιμείται απλές κινήσεις και ήχους, αναγνωρίζει το όνομά του, αντιλαμβάνεται ότι υπάρχουν άτομα στο χώρο ακόμα και όταν δεν τα βλέπει, οπότε μπαίνει στη διαδικασία να τα ψάξει, ανταποκρίνεται σε απλά αιτήματα.
• 1-2 ετών: Θυμάται πού είναι τα αγαπημένα του παιχνίδια, ψάχνει αντικείμενα που δεν βλέπει, χρησιμοποιεί παιχνίδια αίτιου-αποτελέσματος, χρησιμοποιεί λέξεις, δυσκολεύεται με άγνωστα άτομα.
• 2-4 ετών: Γνωρίζει τα μέλη του σώματός του και την ηλικία του, τα χρώματα, τα σχήματα, κάποια γράμματα και αριθμούς,  μετρά μέχρι το 10, μιλάει με μικρές προτάσεις.
• 4-6 ετών: Αντιλαμβάνεται μία συζήτηση, μπορεί να διαβάσει λίγες γραμμές, γνωρίζει τις μέρες της εβδομάδας.
• 6-12 ετών: Μπορεί να διαβάσει και να γράψει, αναπτύσσει αφηρημένη σκέψη, λογική, αντιλαμβάνεται τις συνέπειες μιας πράξης.

Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής

Σίτιση

• 1-2 ετών: Χρησιμοποιεί κουτάλι με περιορισμένη ακρίβεια, κρατά σωστά ποτήρι με καπάκι.
• 2-5 ετών: Ξεκινά να πίνει από ποτήρι χωρίς καπάκι στα 2 έτη, βελτιώνεται η χρήση κουταλιού και πιρουνιού, κόβει μαλακές τροφές με μαχαίρι.
• 5-10 ετών: Μαθαίνει να ανοίγει πακέτα τροφών, κόβει με μαχαίρι σκληρές τροφές, ακολουθεί κανόνες κατά τη διάρκεια της σίτισης.

Ντύσιμο

• 1-2 ετών: Σπρώχνει το χέρι μέσα στο μανίκι της μπλούζας, βοηθά στο να βάλει-βγάλει το παντελόνι, αφαιρεί κάλτσες/παπούτσια/καπέλο.
• 2-3 ετών: Αφαιρεί το μπουφάν απλές πιτζάμες, και παντελόνια με λάστιχο, ξεκουμπώνει μεγάλα κουμπιά, φοράει μπλούζα με μπροστινά κουμπιά ενώ χρειάζεται υποστήριξη στις τυπικές μπλούζες.
• 4-5 ετών: Μπορεί να ντυθεί και να ξεντυθεί με υποστήριξη όσον αφορά τον προσανατολισμό των ρούχων, κουμπώνει μεγάλα κουμπιά, κλείνει φερμουάρ όταν αυτό είναι ήδη συνδεδεμένο ενώ αδυνατεί να δέσει παντελόνια και παπούτσια.
• 5-6 ετών: Είναι ανεξάρτητο εκτός από την επιλογή των ρούχων, ενώ ενδέχεται να χρειάζεται υποστήριξη στο δέσιμο που εμφανίζει κάποια δυσκολία, όπως ζώνες.
• 7-10 ετών: Χρειάζεται ορισμένες φορές καθοδήγηση στην επιλογή των ρούχων ανάλογα με τον καιρό, κάποια συγκεκριμένη δραστηριότητα ή περίσταση.

Μπάνιο-Περιποίηση Εαυτού

• 1-2 ετών: Δέχεται το μπάνιο, την αλλαγή πάνας και τις δραστηριότητες περιποίησης από τους φροντιστές.
• 2-3 ετών: Συμβάλλει στη διαδικασία του μπάνιου, σκουπίζει το πρόσωπό του με πανί, πλένει τα χέρια στον νιπτήρα με καθοδήγηση, βοηθά στο πλύσιμο των δοντιών, ενδέχεται να αντιστέκεται στις διαδικασίες περιποίησης.
• 4-6 ετών: Χρειάζεται επιτήρηση κατά την περιποίηση, το πλύσιμο των δοντιών καθώς και βοήθεια στο μπάνιο όσον αφορά τη ρύθμιση του νερού, τη σχολαστικότητα και την ασφάλεια.
• 7-10 ετών: Είναι ανεξάρτητο στο μπάνιο και στην περιποίηση, ενώ ενδέχεται να χρειάζεται καθοδήγηση όσον αφορά τη σχολαστικότητα.

Τουαλέτα

• 1-2 ετών: Υποδεικνύει ότι είναι βρεγμένο ή λερωμένο ενώ δέχεται την αλλαγή πάνας.
• 2-3 ετών: Αναπτύσσει έλεγχο κατά τη διάρκεια της μέρας, χρειάζεται βοήθεια στο σκούπισμα και στο ντύσιμο καθώς και υπενθύμιση για τουαλέτα και πάνα κατά τη διάρκεια της νύχτας.
• 4-5 ετών: Αναπτύσσει έλεγχο κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενδέχεται να χρειάζεται βοήθεια στο σκούπισμα και στο ντύσιμο.
• 5-6 ετών: Είναι πλήρως ανεξάρτητο.

Συμπεριφορά

• 0-3 μηνών: Επικοινωνεί μέσω του κλάματος, των εκφράσεων του προσώπου και της στάσης του σώματος, στρέφεται προς την κατεύθυνση που ακούγονται φωνές, κατακτά τη βλεμματική επαφή, ξεκινά να χαμογελά και απολαμβάνει και ηρεμεί με τη σωματική επαφή.
• 3-6 μηνών: Εκφράζει συναισθήματα, όπως χαρά, λύπη, φόβο, θυμό και δυσφορία, ενδιαφέρεται για τα πρόσωπα, είναι ήρεμο όταν το σηκώνουν, μουρμουρίζει, γελάει και ανακαλύπτει τα μέρη του σώματος οπτικά, μέσω αγγίγματος και με το στόμα. Επίσης, κοιτά όταν φωνάζουν το όνομά του, αναπτύσσει στρατηγικές για να ηρεμεί, υιοθετεί ρουτίνα φαγητού και ύπνου, ενώ υπάρχει πιθανότητα να διακρίνει του φροντιστές από τα υπόλοιπα άτομα.
• 6-12 μηνών: Μιμείται ήχους και μπορεί να πει τις πρώτες λέξεις, όταν λείπουν οι φροντιστές παίζει με ιδιόρρυθμο τρόπο, ενώ μόλις γυρίσουν περιμένει να το πάρουν αγκαλιά. Επίσης, εξερευνά το περιβάλλον, απολαμβάνει να παρακολουθεί τους υπόλοιπους, ενδιαφέρεται για τα άλλα παιδιά, απολαμβάνει τα κοινωνικά παιχνίδια με ενηλίκους, έχει κατακτήσει τη χειρονομία του ‘’αντίο’’, αντιδρά κατάλληλα σε εκφράσεις προσώπου και ξεκινά να εκφράζει δυσφορία όταν απομακρύνεται ο φροντιστής του στους 9-10 μήνες.
• 1-2 ετών: Εκφράζει προσκολλημένη συμπεριφορά με τον γονέα και συχνά εκφράζει δυσφορία όταν εκείνος απομακρύνεται, ενώ κινείται ελεύθερα μακριά από εκείνον όταν βρίσκεται σε κοντινή απόσταση. Του αρέσει να κάνει πράγματα για τον εαυτό του και μπορεί να αντιστέκεται στον έλεγχο των ενηλίκων. Απολαμβάνει να είναι το επίκεντρο της προσοχής, αναγνωρίζει τα οικεία πρόσωπα σε σχέση με τα άγνωστα, τον εαυτό του στον καθρέφτη, τα μέρη του σώματος, οικεία αντικείμενα και ζώα, εκφράζει επιθυμίες σχετικά με τα παιχνίδια, ενώ εκφράζει και συναισθήματα έμπρακτα, όπως δίνοντας αγκαλιές και φιλιά. Μπορεί να εκδηλώσει θυμό και αγανάκτηση με έντονα ξεσπάσματα, έχει λεξιλόγιο τουλάχιστον 15-20 λέξεων και ακολουθεί απλές οδηγίες. Επίσης, αλληλεπιδρά σύντομα με άλλα παιδιά αλλά εμπλέκεται κυρίως σε μοναχικό και παράλληλο παιχνίδι.
• 2-3 ετών: Αναγνωρίζει επαρκώς τη γλώσσα (το λεξιλόγιό του είναι μεγαλύτερο των 500 λέξεων), εμπλέκεται σε απλό διάλογο με προτάσεις 3-5 λέξεων, υπερασπίζεται τα πράγματά του αλλά ξεκινά να μαθαίνει να μοιράζεται και να περιμένει τη σειρά του, παρ’ όλο που είναι δύσκολο για το ίδιο. Παράλληλα, ξεκινά να αλληλεπιδρά κοινωνικά στο παιχνίδι και απολαμβάνει να βρίσκεται με συνομηλίκους, είναι ντροπαλό με άγνωστα πρόσωπα, μπορεί να ακολουθήσει απλούς κανόνες, νιώθει περήφανο για τα κατορθώματά του και επιμένει να εκτελεί τις δραστηριότητες αυτοφροντίδας ανεξάρτητα.

                                                                                               Συντάκτρια: Κωστάκου Χριστίνα

                                                                                                                       Εργοθεραπεύτρια