Η Παιγνιοθεραπεία είναι μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση με βασικό θεραπευτικό μέσο το παιχνίδι. Απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε παιδιά ηλικίας 3 έως 12 ετών, αλλά αποτελεί  ψυχοθεραπευτική μέθοδο και για εφήβους. Το παιχνίδι είναι φυσική ανάγκη των παιδιών, καθώς αποτελεί το μέσο επικοινωνίας και έκφρασης τους. Μέσα από τα παιχνίδι τα παιδιά μαθαίνουν, εξερευνούν και ανακαλύπτουν τον κόσμο τους (Ρόμπερτσον, 2020).

Η Jennings (2002) χωρίζει το παιχνίδι σε τρία στάδια ανάλογα με την ψυχοσωματική ανάπτυξη του παιδιού και προτείνει το μοντέλο EPR (Embodiment-Projection-Role):

1. Ενσωματωμένο παιχνίδι (Embodiment): Κατά τα διάρκεια του ενσωματωμένου ή αλλιώς αισθητηριακού παιχνιδιού που λαμβάνει χώρα στα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, πρωταγωνιστής είναι το σώμα και οι αισθήσεις. 

Παιχνίδια και υλικά που χρησιμοποιούνται για το αισθητηριακό παιχνίδι είναι μεταξύ άλλων το νερό, η άμμος, ο πηλός, μουσικά όργανα, κουδουνίστρες, κρέμες κ.ά.

• Προβολικό παιχνίδι (Projection): Το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει το προβολικό παιχνίδι, το οποίο βέβαια μπορεί να συνδυαστεί με το ενσωματωμένο.  Το προβολικό παιχνίδι αναπτύσσεται περίπου στην ηλικία των δύο ετών. Σε αυτό το στάδιο το παιδί προβάλλει συναισθήματα, σκέψεις και γεγονότα της καθημερινότητάς του πάνω σε διάφορα παιχνίδια και αντικείμενα. Παιχνίδια που προωθούν το προβολικό παιχνίδι είναι οι κούκλες και οι ανθρώπινες φιγούρες, το κουκλόσπιτο, ζώα (άγρια και ήμερα), αυτοκίνητα και άλλα οχήματα κ.ά.

• Δραματικό παιχνίδι (Role): Το δραματικό παιχνίδι αναπτύσσεται στην ηλικία των τριών ή τεσσάρων ετών όπου το παιδί φαντάζεται ολόκληρες σκηνές και υποδύεται χαρακτήρες. Η ύπαρξη θεατρικών αντικειμένων όπως ρούχα, καπέλα, μάσκες παρέχουν ερεθίσματα για το δραματικό παιχνίδι, καθώς επίσης οι κάρτες με εικόνες και τα παραμύθια συνδράμουν στο παιχνίδι ρόλων.

Βασικός λόγος που η Παιγνιοθεραπεία αποτελεί χρήσιμη και αποτελεσματική προσέγγιση για τα παιδιά είναι το γεγονός ότι τα παιδιά δεν έχουν ακόμη αναπτύξει την αφηρημένη συλλογιστική ικανότητα και τις λεκτικές δεξιότητες για να εξωτερικεύσουν και να εκφράσουν επαρκώς τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους (Hall et al., 2002). Ακόμα όμως κι αν αυτές οι δεξιότητες έχουν αναπτυχθεί, συχνά τα παιδιά δυσκολεύονται να εκφράσουν λεκτικά τα συναισθήματα τους όταν ερωτώνται άμεσα. Από την άλλη πλευρά, κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού είναι πιο πιθανό να μιλήσουν ή να αναπαραστήσουν συμβολικά τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους. Σύμφωνα με την Cattanach (2003) η σπουδαιότητα του συμβολικού παιχνιδιού έγκειται στο ότι αποτελεί έναν τρόπο με τον οποίο το παιδί μπορεί να μελετήσει την εμπειρία του διατηρώντας απόσταση ασφαλείας από την πραγματικότητα που βιώνει.

H Παγνιοθεραπεία έχει μεταξύ άλλων ως θεραπευτικούς στόχους να βοηθήσει το παιδί (Ρόμπερτσον, 2020):

• να ανακαλύψει το προσωπικό του δυναμικό
• να διευρύνει τους τρόπους της δημιουργικής του έκφρασης
• να ξεπεράσει συναισθηματικά τραύματα ή πιεστικές αλλαγές στη ζωή του
• να ξεπεράσει προβλήματα συμπεριφοράς ή συναισθηματικές δυσκολίες
• να εκφραστεί, να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του, να τα επεξεργαστεί, να βρει λύσεις.

Η Παιγνιοθεραπεία είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος παρέμβασης και απευθύνεται:

• σε παιδιά με συναισθηματικές δυσκολίες ή/ και προβλήματα συμπεριφοράς,
• σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές,
• σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, 
• σε παιδιά που έχουν βιώσει κάποια σημαντική απώλεια (διαζύγιο, πένθος),
• σε παιδιά που έχουν βιώσει κάποια τραυματική εμπειρία είτε προσωπικά είτε μέσα στην οικογένεια.

Βιβλιογραφία

Cattanach, A. (2003). Θεραπεία μέσω του παιχνιδιού (μτφ Φ. Μεγαλούδη).Εκδόσεις Σαββάλας.

Hall, T. M., Kaduson, H. G., & Schaefer, C. E. (2002). Fifteen effective play therapy techniques. Professional Psychology: Research and Practice, 33(6), 515–522. doi:10.1037/0735-7028.33.6.515 

Jennings, S. E. (2002). Embodiment-Projection-Role (EPR). Ανακτήθηκε από https://www.suejennings.com/epr.html

Ρόμπερτσον, Τ. (2020). Παιγνιοθεραπεία: Ψυχοθεραπευτική Παρέμβαση για Παιδιά και Εφήβους 1. (Β’ Έκδοση). Το «Έρμα».