Η ανθρώπινη επαφή, η οποία συνδέεται άρρηκτα με την αίσθηση της αφής, αποτελεί τον πυρήνα για την αναπαραγωγή και την άνθιση του ανθρώπου, καθώς και τη διατήρηση της ψυχικής του υγείας. Μέσω της επαφής ξεκινάει η ζωή. Η μητέρα εκλαμβάνει το έμβρυο και στη συνέχεια συμβάλει στην αφύπνιση του σώματος και στις ανάγκες του ανθρώπου για εξερεύνηση. Όλοι γνωρίζουμε την δύναμη που κρύβει το άγγιγμα ενός γονιού στο νεογέννητο μωρό του. Ένα χάδι και μία αγκαλιά έχει τεράστια σημασία για την νοητική και σωματική ανάπτυξη ενός μωρού, καθώς και για τις διαπροσωπικές του δεξιότητες.  Μόλις ένα μωρό γεννιέται έχει πολύ περιορισμένη όραση και ακοή, καθώς βρίσκονται ακόμα υπό ανάπτυξη. ‘Έτσι, ο μόνος τρόπος να συνδεθεί ένα μωρό με τον κόσμο γύρω του, τους πρώτους μήνες της ζωής του, είναι μέσω της αίσθηση της αφής. Το ανθρώπινο άγγιγμα περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών που λαμβάνει το άτομο συγκριτικά με τις υπόλοιπες αισθήσεις του. Εκτός της υλιστικής αναγνώρισης που μας παρέχει η ανθρώπινη επαφή, αποτελεί επίσης το κέντρο σύνδεσης του ανθρώπινου οργανισμού με την ευχαρίστηση και τον πόνο (Fulkerson, 2014).

Ευχάριστα αλλά και ανησυχητικά συναισθήματα όπως η μοναξιά, η ικανοποίηση, η συντροφικότητα και το στρες  συνδέονται με διακριτά κομμάτια του εγκεφάλου κατάλληλα για τον έλεγχο και τη λειτουργία των συναισθημάτων και κατ’ εξακολούθηση των πράξεων μας. Το ανθρώπινο άγγιγμα μπορεί να περιορίσει τα επίπεδα της κορτιζόλης, το αίσθημα του κοινωνικού αποκλεισμού και χαμηλώνει τον καρδιακό ρυθμό (Satir, 2011).

«Όπως η αναπνοή μας συνδέει με τη ζωή, έτσι το άγγιγμα είναι το πιο κοντινό μέσω για τη μεταφορά του συναισθήματος»

Αν, ως άνθρωποι μαθαίναμε να διαπαιδαγωγούμε τους εαυτούς μας την ανθρώπινη επαφή και είχαμε την επίγνωση της αίσθησης κάθε φορά που αγγίζαμε κάποιον, τότε οι ανθρώπινες σχέσεις θα ήταν πιο αληθινές και τα συναισθήματα πιο καθαρά. Το ανθρώπινο άγγιγμα είναι ενσωματωμένο με τη λειτουργία του ανθρώπου μέσω νευρικών ιστών στο δέρμα που μεταφέρουν και ανταποκρίνονται συναισθηματικά στις κοινωνικές μας σχέσεις και στη σύνδεση με τον ίδιο μας τον εαυτό.

The Marshmallow Test

Σύμφωνα με μελέτη σχετικά με την επιβράβευση που διεξήχθη σε  μικρά παιδιά, ο καθηγητής McGlone περιέγραψε το Τεστ Γλυκισμάτων (Marshmallow Test). Τα παιδιά που συμμετείχαν είχαν την επιλογή να πάρουν ένα γλύκισμα τη στιγμή που τους προτάθηκε ή να περιμένουν και να πάρουν μεγαλύτερη ποσότητα μετά από ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Το Τεστ απέδειξε πως τα παιδιά που δέχτηκαν ένα άγγιγμα στον ώμο την ώρα που τους έγινε η πρόταση, είχαν περισσότερη υπομονή ώστε να αναστείλουν την κατάσταση αναμονής τους από τα παιδιά που δεν δέχτηκαν το άγγιγμα.

Σύμφωνα με τον McGlone, αυτό συνέβη γιατί τα παιδιά που δέχτηκαν το άγγιγμα είχαν ήδη εκλάβει σημάδι επιβράβευσης και είχαν καλύψει την ανάγκη τους για ικανοποίηση. Βάση του συγκεκριμένου Τεστ, τα παιδιά που είναι διατεθειμένα να περιμένουν περισσότερο είναι πολύ πιθανό μακροπρόθεσμα να ζήσουν πιο ευτυχισμένη ζωή, να είναι πιο υγιείς και να ισορροπούν καλύτερα τα επίπεδα συμπεριφοράς τους (Chatterjee, 2020).

Αποτελέσματα και μελλοντικές ενδείξεις

Μία σειρά ερευνών ανάλογες με το Marshmallow Test, οι οποίες ξεκίνησαν από το Stanford University στα τέλη του 1960, έχουν αναδείξει σχετικά αποτελέσματα. Ο Αυστριακός ψυχολόγος Walter Mischel, ειδικευόμενος στην θεωρία της προσωπικότητας και στην κοινωνική ψυχολογία, καθώς και άλλοι γνωστοί ερευνητές απέδειξαν πως τα ατομικά χαρακτηριστικά που διακρίνουν κάθε παιδί καθορίζουν το χρόνο αναμονής τους για το επιθυμητό αποτέλεσμα και συνδέονται άρρηκτα με την μελλοντική τους πορεία στη ζωή.

 Η προσπάθεια των παιδιών που παραμένουν σε αναμονή και ο τρόπος που διαχειρίζονται ή δεν διαχειρίζονται την αναμονή τους για μελλοντική ικανοποίηση εκδηλώνει πολλά για την ζωή τους μετέπειτα. Όσο περισσότερο τα παιδιά στην ηλικία των τεσσάρων ή πέντε ετών μπόρεσαν στο Marshmallow Test να περιμένουν για το γλύκισμα τόσο υψηλότερο φάνηκε να είναι το απολυτήριό τους μετέπειτα στο κολλέγιο και η αποδοτικότητά τους στις κοινωνικές και γνωστικές λειτουργίες τους στην εφηβεία. Ακόμα πιο μακροπρόθεσμα, στην ηλικία 27-32 ετών τα παιδιά που κατόρθωσαν αναμονή μεγαλύτερου χρόνου είχαν χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος και υψηλότερη αυτοεκτίμηση, πετύχαιναν τους στόχους τους αποτελεσματικότερα και ανταπεξέρχονταν καλύτερα σε καταστάσεις εκνευρισμού και στρες. Στη μεσήλικη ζωή, εκείνοι που επέμειναν στην αναμονή (υψηλό δείκτη καθυστέρησης) σε αντίθεση με αυτούς που δεν μπόρεσαν να αντισταθούν (χαμηλό δείκτη καθυστέρησης) χαρακτηρίζονται από διακριτές διαφορές στην περιοχή του εγκεφάλου που συνδέονται με τον εθισμό και την παχυσαρκία (Mischel, 2014).

Η Φύση και Ανατροφή ενός παιδιού

Τα νέα όμως είναι καλά! Παρελθοντικές μελέτες μισό αιώνα πριν, οι οποίες συνεχίζονται ακόμα και σήμερα, αποδεικνύουν πως η ικανότητα καθυστέρησης κάποιας επιθυμίας για χάρη μελλοντικών αποτελεσμάτων είναι μία δεξιότητα που αποκτάται με τα χρόνια. Νέες μελέτες κατέδειξαν πως ο χρόνος αναμονής ενός παιδιού για την ανάλογη ικανοποίησή  εξαρτάται τόσο από το περιβάλλον του, όσο και από τα εσωτερικά του γνωρίσματα. Αυτό το πείραμα είναι επίσης, ένα παράδειγμα για το πώς σχετίζονται η φύση με την ανατροφή ενός παιδιού και αποδεικνύει το εξής:

Η ιδιοσυγκρασία ενός παιδιού οδηγείται από εσωτερικές ενορμήσεις,

διότι τα μωρά διαφέρουν στη συμπεριφορά από τη γέννησή τους. 

Ωστόσο, η αξιοπιστία που τους παρέχει το περιβάλλον τους παίζει καθοριστικό ρόλο για τις τελικές τους αποφάσεις.

Έρευνες έχουν δείξει ότι η επιθετική συμπεριφορά ενός παιδιού συνδέεται πολλές φορές με την έλλειψη σωματικής επαφής. Ένα χάδι πριν τον ύπνο ή μία αγκαλιά σε μία δύσκολη στιγμή μπορούν να καθησυχάσουν το παιδί και να του μεταφέρουν το αίσθημα της ασφάλειας και της αποδοχής.

«Ίσως οι άνθρωποι αν κάλυπταν τις ανάγκες τους για ανθρώπινη επαφή, δεν θα ήταν τόσο επιθετικοί»

Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως, πως όλα τα παιδιά δεν είναι ίδια και δεν δέχονται όλα το ίδιο την ανθρώπινη επαφή. Όσον αφορά τα παιδιά που αντιστέκονται στο ανθρώπινο άγγιγμα υπάρχουν διάφοροι άλλοι τρόποι για σωματική επαφή όπως μέσω παιχνιδιού ή άλλων δραστηριοτήτων ψυχαγωγίας. Στην εφηβεία, ένα άγγιγμα στον ώμο ή ένα χάδι στα μαλλιά του παιδιού μεταφέρουν το θετικό μήνυμα εκτίμησης και ενθάρρυνσης. Σύμφωνα με τον Βowlby (2013), κάθε παιδί έρχεται στον κόσμο βιολογικά προγραμματισμένο να συνδεθεί με τους ανθρώπους και αυτό βοηθάει στην επιβίωσή του. Οι γονείς δεν πρέπει να ξεχνάνε πως όσο πιο θετική είναι η ανθρώπινη επαφή και η σύνδεση με τα παιδιά τους, τόσο πιο θετική επίδραση θα έχει στην ανάπτυξή τους. Με αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα ασφαλή περιβάλλον, έτοιμα  να εξερευνήσουν  τον κόσμο και να δημιουργήσουν ασφαλείς δεσμούς.

Πηγές

Bowlby, J., & Ainsworth, M. (2013). The origins of attachment theory. Attachment theory: Social, developmental, and clinical perspectives, 45, 759-775.

Chatterjee, R. (2018). The Stress Solution: The 4 Steps to a Calmer, Happier, Healthier You. Penguin UK.

Fulkerson, M. (2014). The first sense: A philosophical study of human touch. MIT Press.

Mischel, W. (2014). The marshmallow test: Understanding self-control and how to master it. Random House.

Satir, V. (1988). The new peoplemaking. Science & Behavior Books.