Πώς μπορεί το παιχνίδι να συμβάλει στην ανάπτυξη των παιδιών;

Τι είναι το παιχνίδι?

Το παιχνίδι είναι μια υποκειμενική εμπειρία, που προσφέρει χαρά, διασκέδαση και πηγάζει μέσα από την ελεύθερη επιλογή, το εσωτερικό κίνητρο και την νοηματοδότηση. Αποτελεί μια εσωτερική ανάγκη του παιδιού και χαρακτηρίζεται από αυθορμητισμό και ευχαρίστηση. Είναι ευρέως αποδεκτό πως το παιχνίδι συμβάλει στην ανάπτυξη του λόγου, της επικοινωνίας, της συναισθηματικής νοημοσύνης, των γνωστικών δεξιοτήτων και της λήψης αποφάσεων. Επίσης, μέσα από αυτήν την διαδικασία τα παιδιά μαθαίνουν να εκφράζονται και να εξερευνούν τον εαυτό τους.

 Παιχνίδι και Εργοθεραπεία

Όπως είναι φυσικό, μια τόσο ωφέλιμη για το παιδί διαδικασία, δεν θα μπορούσε να αγνοηθεί από την επιστήμη της Εργοθεραπείας. Για την παιδιατρική Εργοθεραπεία το παιχνίδι αναγνωρίζεται σαν ένα κεντρικό και θεμελιώδες κομμάτι στην διαδικασία της παρέμβασης. Το παιχνίδι, ανέκαθεν εντασσόταν στην πρακτική των εργοθεραπευτών που σχεδιάζουν παρεμβάσεις σε παιδιά.

Πολλές φορές δίνεται η εντύπωση σε γονείς ή και στον ευρύτερο κόσμο, ότι τα παιδιά εισέρχονται στον χώρο της Εργοθεραπείας και απλώς «παίζουν». Αυτή η άποψη είναι λανθασμένη, διότι πίσω από το εκάστοτε παιχνίδι που θα επιλέξει ο θεραπευτής να δώσει σε ένα παιδί, υπάρχει μια κλινική συλλογιστική και εξυπηρετούνται συγκεκριμένοι θεραπευτικοί στόχοι μέσω αυτού.

Το παιχνίδι συχνά λειτουργεί ως αξιολογητικό εργαλείο και θεραπευτικό μέσο, άλλοτε όμως μπορεί να αποτελέσει και στόχο της θεραπευτικής παρέμβασης.

Σε ποιες δεξιότητες συμβάλει το παιχνίδι ως θεραπευτικό μέσο?

Το κάθε παιχνίδι είναι διαφορετικό και η συμβολή του στην ενίσχυση μη ανεπτυγμένων δεξιοτήτων μπορεί να ποικίλει. Ενδεικτικά αναφέρονται κάποιες δεξιότητες που μπορούν να αναπτυχθούν μέσω του παιχνιδιού:

• Λεπτή κινητικότητα: ο συντονισμός των μικρών μυών στα χέρια και τα δάχτυλα (πλαστελίνη, lego, μαγική άμμος)

• Αδρή κίνηση: η  ικανότητα του παιδιού να εκτελεί δραστηριότητες που ενεργοποιούν μεγάλους μύες ή μυϊκές ομάδες, όπως βάδιση, τρέξιμο, κ.ά (μπάσκετ, τραμπολίνο, μίμηση ζώων)

• Σχεδιασμός και προγραμματισμός τη κίνησης: (για παράδειγμα ένα παιδί με δυσπραξια που δυσκολεύεται στον σχεδιασμό και εκτέλεση της κίνησης θα δυσκολευτεί να παίξει)
• Οπτικοκινητικός συντονισμός: είναι η ικανότητα ελέγχου της κίνησης του χεριού όπως αυτή προκύπτει μετά από ένα οπτικό ερέθισμα (bowling, παιχνίδι με ψαράκια)

• Συγκέντρωση (παιχνίδια στρατηγικής)

• Παρατηρητικότητα (βρες τις διαφορές, λαβύρινθοι)

• Στην παροχή κινήτρου (ενίσχυση της συμμετοχής του παιδιού σε τομείς όπως η αυτουπηρέτηση, η εκπαίδευση).

Ένας Εργοθεραπευτής μπορεί:

• Να προσαρμόσει το παιχνίδι ή να τροποποιήσει το περιβάλλον προσφέροντας τα κατάλληλα αισθητηριακά ερεθίσματα στο παιδί (δηλαδή παροχή οσφρητικών, οπτικών, γευστικών και απτικών ερεθισμάτων).

• Να παρέχει παιχνίδια/δραστηριότητες, με τη σωστή πρόκληση για το παιδί, έτσι ώστε να μάθει παίζοντας.

• Να χρησιμοποιήσει παιχνίδια με στόχο την επίλυση προβληματος, την παρατήρηση, την ιεράρχηση και την ταυτοποίηση.

• Να ενισχύσει συγκεκριμένες δεξιότητες, ενώ το παιδί διασκεδάζει. Επίσης θα πρέπει να παροτρύνει το οικογενειακό περιβάλλον και να προτείνει παιχνίδια με βάση τις δυνατότητες και την ηλικία του παιδιού.

• Να αποφασίσει ποια παιχνίδια είναι ασφαλή, αναπτυξιακά κατάλληλα για το παιδί βασιζόμενος σε αξιολογήσεις και κλινική παρατήρηση

Το παιχνίδι ως στόχος της θεραπευτικής παρέμβασης.  

Το παιχνίδι είναι διαφορετικό από την ψυχαγωγία, ωστόσο θα πρέπει να περιλαμβάνεται στους τομείς έργου. Ο εργοθεραπευτής πέρα από το γεγονός ότι μαθαίνει το πως να παίξει, δημιουργεί ένα πλαίσιο το οποίο  στοχεύει στη διευκόλυνση του παιχνιδιού καθώς και της διάθεσης για παιχνίδι και συμμετοχή. Το παιχνίδι των παιδιών με σωματικές, νοητικές και επικοινωνιακές διαταραχές, πολλές φορές υπολείπεται, είτε δεν αναπτύσσεται καθόλου.

Συμπέρασμα

Με βάση τα παραπάνω αντιλαμβανόμαστε πως το παιχνίδι αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη ζωή του παιδιού διότι μαθαίνει, εξελίσσεται και οργανώνεται με τον πιο ευχάριστο τρόπο. Υπάρχει στην αγορά μια πληθώρα παιχνιδιών που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα αντικειμένου (παιχνίδια στρατηγικής, μνήμης, κατασκευαστικότητας κλπ) τα οποία απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες.

Σύλβια Καγγελίδου,

Εργοθεραπεύτρια

Βιβλιογραφία

Bracegirdle, H. (1992). The Use of Play in Occupational Therapy for Children: How the Therapist Can Help. British Journal of Occupational Therapy, 55,5, 201–202.

Landreth, G., L. (2001). Facilitative Dimensions of Play in the Play Therapy Process. In Innovations in Play Therapy: Issues, Process and Special Population (3-23). USA: Taylor & Francis.

Lynch, H. & Moore, A. (2016). Play as an Occupation in Occupational Therapy. British Journal of Occupational Therapy, 79, 9, 519-520.

The American Association of Occupational Therapy (AOTA): Learning through play.