Μνήμη είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να αποθηκεύει και να ανακτά νέες πληροφορίες μέσα από τις διάφορες εμπειρίες. Αποτελεί βασικό στοιχείο της διαδικασίας της μάθησης. Υπάρχουν πολλά είδη μνήμης, τα οποία εξυπηρετούν διαφορετικές λειτουργίες και αντιπροσωπεύονται σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου.
Στην ουσία η μνήμη είναι μία από τις περιπλοκότερες εγκεφαλικές λειτουργίες που εμπλέκουν έναν πολύ μεγάλο αριθμό εγκεφαλικών περιοχών, τόσο φλοιικών όσο και υποφλοιικών. Οι βασικές περιοχές εμπλοκής είναι ο έσω κροταφικός λοβός, περιοχές του λιμπικού συστήματος και o μετωπιαίος λοβός. Με βάση αυτό, βλέπουμε να υπάρχει εμπλοκή τόσο περιοχών που εμπλέκονται με στρατηγική και επιτελική σκέψη, όσο και με συναισθηματικές περιοχές και περιοχές εξαρτημένης μάθησης.
Δεν είναι, λοιπόν, απλά γραμμική η μνήμη του ανθρώπου, αλλά είναι μια ικανότητα που χρειάζεται εκπαίδευση πολυσυστηματική και πολυπαραγοντική με στόχο την καλλιέργεια θετικού συναισθήματος στο παιδί. Έρευνες έχουν δείξει ότι θυμόμαστε τα ευχάριστα καλύτερα και με μεγαλύτερες λεπτομέρειες από ότι τα δυσάρεστα. Και δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι η μνήμη δέχεται πληροφόρηση από όλες τις αισθήσεις. Θυμόμαστε την κίνηση σε μία δράση, την υφή των αντικειμένων, την εικόνα του αντικειμένου όταν μας μιλούν για αυτό, τον ήχο που παράγεται από μία κιθάρα όταν κοιτάζουμε την κιθάρα, την όσφρηση του φρούτου που βλέπουμε, τη γεύση του. Έχει πολλά κανάλια η μνήμη. Και όλα απαραίτητα.
Αναπτυξιακές δυσκολίες των παιδιών που σχετίζονται με δυσκολίες της μνήμης και της μνημονικής οργάνωσης
«Μάθετε τραγουδάκια»
Τα τραγούδια με ρίμα και ρυθμό βοηθάνε στην συγκράτηση και τον ρυθμό εργασίας
«Κάνε ό,τι πω»
Ένας παίκτης ονομάζει κινήσεις (π.χ. σήκωσε το δεξί χέρι) και ο δεύτερος πρέπει να μιμηθεί άμεσα. Βαθμός δυσκολίας λέγοντας 2 ή 3 κινήσεις μαζί.
«Βρες ποιο λείπει»
Τοποθετείτε σε ένα τραπέζι γνωστά αντικείμενα και ζητήστε από το παιδί να κρύψει ένα. Δείξτε του τον τρόπο που ακολουθείτε για να το βρείτε και έπειτα αλλάξτε ρόλους. Το παιχνίδι παίζεται και ανάποδα, προσθέτοντας ένα αντικείμενο.
«Πες γρήγορα τις εικόνες»
Δείχνετε κάρτες με εικόνες, χρώματα ή και αριθμούς. Το παιδί πρέπει με ταχύτητα να ονομάζει τις εικόνες.
«Πετάει- πετάει»
Τα παιδιά ακουμπούν τον δείκτη στο γόνατό τους. Ο συντονιστής λέει «πετάει πετάει το…». Αν πετάει, τα παιδιά θα πρέπει να σηκώσουν το χέρι τους. Αν όχι, να το κρατήσουν ακίνητο.
«Πηδάω στο σωστό»
Βάλτε στο πάτωμα κάρτες που γνωρίζετε εκ των προτέρων ότι το παιδί τις γνωρίζει. Ζητείστε του να πηδήξει γρήγορα στην εικόνα ή διαδοχικά στις εικόνες που ονοματίσατε. Εάν θέλετε να το κάνετε πιο πολύπλοκο, ζητείστε του με βάση τη χρηστικότητά του (π.χ. πήδα σε αυτό που έχει τέσσερεις ρόδες) ή βάλτε γράμματα ή αποτελέσματα πράξεων (π.χ. πήδα σε αυτόν το αριθμό που κάνει το 5 βάζω 2)
«Παίξτε μουσική»
Σε πιανάκι ή μεταλόφωνο, χτυπάμε 3 πλήκτρα και ζητάμε από το παιδί να χτυπήσει τα ίδια για να παραχθεί η ίδια μουσική. Εάν το καταφέρει, προχωρούμε σε 4, 5 κλπ.
«Πες ου 5 πράγματα από..»
Ζητάμε στο παιδί να μας πει 5 πράγματα από συγκεκριμένη ομαδοποίηση (πχ 5 πράγματα που τρώμε με το χέρι, ζώα που αρχίζουν από [π.χ. π], μέσα που ταξιδεύουμε κ.λ.π).
«Επιτραπέζια»
Τα επιτραπέζια παιχνίδια από μόνα τους απαιτούν σημαντικές επιτελικές λειτουργίες και εργαζόμενη μνήμη. Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, διαλέξτε παιχνίδια με ζάρι ή με στρατηγική ή και με τα 2.
«Πες ακόμα μια λέξη»
Λέμε στο παιδί μία λέξη και το παιδί πρέπει να πει τη δικιά μας λέξη και μία δικιά του. Στη συνέχεια ο καθένας με τη σειρά του λέει τις προηγούμενες λέξεις στην ίδια σειρά και μία καινούργια.
ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΜΕ: Το παιδί με δυσκολία στην μνημονική οργάνωση, έχει συνήθως δυσκολίες στην αυτοεικόνα και την διαχείριση συναισθημάτων. Επομένως, η παιχνιδιάρικη διάθεση είναι απαραίτητη.
Βασιλική Δροσίδου
Λογοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία
Αλεξάνδρου, Στρ. (2016) Μνήμη. 120 ασκήσεις οργάνωσης και τόνωσής της για παιδιά. Αθήνα: Προσέγγιση Παιδιού- Εφήβου- Οικογένειας.
Akhutina T. & Pylaeva N. (2015) Το σχολείο της προσοχής. Θεσσαλονίκη: Φυλάτος