Μουσικοθεραπεία

Η χρήση των κρουστών ως θεραπευτική παρέμβαση

Ορισμός

Η μουσικοθεραπεία (Μ/Θ) μπορεί να θεωρηθεί ως θεραπευτική παρέμβαση που στηρίζεται στην αμφίδρομη επίδραση θεραπευτή – θεραπευόμενου (πελάτη) η οποία βοηθά την επίτευξη στόχων, εκτιμώντας και αξιολογώντας τις ειδικές ανάγκες του πελάτη. Η ίδια η μουσική ή οι εμπειρίες που βασίζονται στη αυτή (π.χ. παίξιμο οργάνων, μουσική σύνθεση, τραγούδι, συνομιλία για τη μουσική), συντελούν στο να εμφανιστούν θετικές αλλαγές στον άνθρωπο σε επίπεδο πνευματικό, συναισθηματικό και συμπεριφοριστικό (Peters, 2000).

     Η μουσικοθεραπεύτρια Ψαλτοπούλου λέει ότι: «Η μουσική στη μουσικοθεραπεία δίνει «φωνή» σ’ αυτό που δεν έχει ακουστεί και ενώνει τις εσωτερικές και εξωτερικές διαφωνίες σε μια αρμονία που οδηγεί στη συμφωνία της ψυχοσωματικής ισορροπίας».

      Η μουσική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως συναισθηματικό βίωμα, που συχνά συντροφεύει τον άνθρωπο σε προσωπικές του στιγμές και πολλές φορές φανερώνει την συναισθηματική του κατάσταση οδηγώντας τον σε έντονες συγκινήσεις. Η ουσιαστική βοήθεια της μουσικής στον άνθρωπο είναι επιστημονικά αποδεδειγμένη και αυτή προκύπτει από την επίδραση της στο συγκινησιακό πεδίο του ανθρώπου, το οποίο εδράζεται στον μέσο εγκέφαλο. Ωστόσο οι θεραπευτικές ιδιότητες της δεν έχουν μόνιμό χαρακτήρα ούτε μεγάλη διάρκεια, για αυτό τον λόγο εφαρμόζεται η μουσικοθεραπεία μέσω ενός μουσικοθεραπεύτη για να εδραιωθεί η θεραπευτική σχέση με το άτομο, μέσα σε ένα επιστημονικό περιβάλλον (Ψαλτοπούλου, 2015).

Ο (Bunt, 1994), περιγράφει ότι η Μ/Θ «χρησιμοποιεί τη μουσική  και τους ήχους μέσα σε μια σχέση ανθρώπου (ασθενούς)-θεραπευτή που συνεχώς εξελίσσεται, με στόχο την προαγωγή της ευημερίας σε σωματικό, ψυχικό και πνευματικό επίπεδο.

  Ιστορική Αναδρομή

Ο Πλάτωνας, Έλληνας φιλόσοφος  (427-347 π.χ.) και ο Πυθαγόρας (580-496 π.χ.), ίσως ο σημαντικότερος Έλληνας γεωμέτρης, μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικής, τόνισαν την θεραπευτική δύναμη των ήχων και  της μουσικής τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο (Wigram, T. & Pedersen, I. N. & Bonde, L. O. . 2002).

Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια της Αναγεννησιακής περιόδου στην Δ. Ευρώπη με αφορμή την άνθηση των επιστημών και του πνεύματος γενικότερα, η μουσική με την επιστημονική και την θεραπευτική της διάσταση θα μελετηθεί περεταίρω χρησιμοποιώντας και εξελίσσοντας την αρχαία γνώση.

Μετά τις δεκαετίες 1940 και 1950 με την ίδρυση διάφορων οργανισμών και φορέων επιχειρείται η ανάδειξη της Μ/Θ σε αποδεδειγμένη και  ολοκληρωμένη επιστημονική ειδίκευση (A.M.T.A. 1998) και το 1991 συγκροτείται η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Μουσικοθεραπείας, με κύριους στόχους τον αμοιβαίο σεβασμό και την ανταλλαγή ανάμεσα στους μουσικοθεραπευτές, την προάσπιση και την ανάπτυξη του επαγγέλματος και της συνεργασίας ανάμεσα στα κράτη μέλη. Ελληνικός Σύλλογος Πτυχιούχων Επαγγελματιών Ελλάδας  (Ε.Σ.Π.Ε.Μ, 2017).

Μέθοδοι Μουσικοθεραπείας

Οι μέθοδοι της Μ/Θ διαχωρίζονται σε δύο κύριες κατηγορίες: στη διαδραστική (interactive) που ως βάση της έχει τον αυτοσχεδιασμό και στη δεκτική (receptive) όπου σε αυτή χρησιμοποιούνται πρακτικές ακρόασης. Αν κριθεί σκόπιμο μπορούν να εφαρμοστούν συνδυαστικά (Παπανικολάου, 2011). Όμως εκτός από αυτές τις δύο κατηγορίες υπάρχουν πέντε επιμέρους προσεγγίσεις στη Μ/Θ:

• NORDOFF & ROBBINS (Δημιουργική Μουσικοθεραπεία) 
• Juliette Alvin (θεραπεία ελεύθερου αυτοσχεδιασμού)
• Rolando Benenzon Modey
• Mary Pristley (Αναλυτική Μουσικοθεραπεία)
• Helen Body (G.I.M.)

(Ψαλτοπούλου-Καμίνη,2015).

Εφαρμογή της Μουσικοθεραπείας

 Σύμφωνα με τον McClellan (1991),γενεσιουργός αιτία κάθε ασθένειας είναι η συναισθηματική ένταση και οι αρνητικές σκέψεις. Η Μ/Θ βοηθάει στο να εκφράζονται και να αποβάλλονται αυτά τα συναισθήματα, πράγμα το οποίο συμβάλει στην υγεία έστω και προληπτικά. Ενδεικτικά αναφέρονται κάποια από τα πεδία εφαρμογής της Μ/Θ:

• Ψυχικές παθήσεις ( κατάθλιψη, ψυχώσεις, διατροφικές διαταραχές κ.τ.λ.)
• Διαταραχές ανάπτυξης (αυτισμός, νοητική υστέρηση, μαθησιακές δυσκολίες)
• Καρδιολογία
• Γεροντολογία
• Εξαρτήσεις
• Νεογνολογία
• Γυναικολογία
• Προ/μετεγχειρητικά
• Χρόνιες παθήσεις
• Τελικό στάδιο

     Η χρήση των κρουστών στη μουσικοθεραπεία

Η χρήση των κρουστών μουσικών οργάνων σε ομάδες αποτελεί μια θεραπευτική παρέμβαση σε διάφορους πολιτισμούς, σε δομές απεξάρτησης, με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να έχει προστεθεί ως μια ξεχωριστή μορφή θεραπείας. Η χρήση τους δείχνει ότι έχει θετική επίδραση στην αίσθηση του συντονισμού, στη λεκτική  και στη μη λεκτική επικοινωνία καθώς και στην καλυτέρευση των ανθρωπίνων σχέσεων. Ο μουσικοθεραπευτής  Joseph Scartelli εξηγεί πως το τύμπανο μέσω των χαμηλών ακουστικών συχνοτήτων ερεθίζει όλα τους τομείς του εγκεφάλου, επηρεάζοντας το Δικτυωτό Σύστημα Ενεργοποίησης, ακόμη  και στη περίπτωση σημαντικής βλάβης  (Στάμου, Λ. , Στάμου, Β. ,  Καστανίδου, Μ. , Grazizni, P. ,  Giuffrida, K. & Wansbrough, G et al. 2016).

Δημοσιεύοντας τα αποτελέσματα της έρευνας του ο Δρ Barry Quinn (κλινικός ψυχολόγος) μας εξηγεί πως το τύμπανο προκαλεί αύξηση των Alpha κυμάτων σε ασθενείς με άγχος. Εδώ θα πρέπει να προστεθεί ότι η έλλειψη κυμάτων Alpha σε συνδυασμό με κάποιες άλλες εγκεφαλικές δυσλειτουργίες προκαλούν αλκοολισμό και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό (Lawrence, n.d.).

   Επίλογος

Διαβάζοντας λοιπόν την βιβλιογραφία διαπιστώνουμε πως ο ρόλος της μουσικής, είτε πρόκειται για παθητική (να ακούμε) είτε πρόκειται για ενεργητική (να παίζουμε), δεν περιορίζεται μόνο στην ευχαρίστηση, αλλά αποδεδειγμένα τα τελευταία χρόνια, είναι και θεραπευτικός. Επιστήμονες αναφέρουν τα πεδία εφαρμογής της Μ/Θ και παράλληλα εξηγούν τον τρόπο με τον οποίο η μουσική δρα θεραπευτικά στον άνθρωπο. Οι θεραπευτικές ικανότητες της μουσικής και των ρυθμικών ήχων-μοτίβο ήταν γνωστές και στην αρχαιότητα αλλά με το πέρασμα των χρόνων μέχρι το σήμερα μέσα από έρευνες οργανισμών και φορέων, αναλύθηκαν και εξελιχτήκαν οι μέθοδοι για να υπάρξουν καλύτερα αποτελέσματα.  

                                                      ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ 

Bunt, L. (1994). Music Therapy: an art  beyond words. London: Routledge.

Lawrence, R. Drumming For Wellness: The Healing Power Of  The Drum – part Healthy.Net – Healthy People, Healthy Planet

McClellan, R. (1991). Οι θεραπευτικές δυνάμεις της μουσικής. Αθήνα: Fagotto.

Peter, J. S. (2000). Music Therapy: An Introduction. Springfiel , IL: Charles  C Thomas Publishers. 

Wigram, T. & Pedersen, I. N. & Bonde, L. O. . (2002). A comprehensive guide to music therapy: Theory, clinical practice, research and training. London: Jessica Kingsley. 

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

Παπανικολάου, Ε. (2011). Μουσικοθεραπεία στην Ελλάδα: Δεδομένα και εξελίξεις. Στα πρακτικά της 1ης επιστημονικής ημερίδας του ΕΣΠΕΜ. Approaches: Μουσικοθεραπεία & Ειδική Μουσική Παιδαγωγική, Ειδικό Τεύχος 2011, 7-8.

Στάμου, Λ. , Στάμου, Β. ,  Καστανίδου, Μ. , Grazizni, P. ,  Giuffrida, K. & Wansbrough, G et al. (2016). MUS.I.C.D.A.R.E. – Music in Creative Detoxification and Rehabilitation. In MUS.I.C.D.A.R.E. Θεσσαλονίκη 

Ψαλτοπούλου, Καμίνη Ν. (2015) Μουσικοθεραπεία: ο Τρίτος Δρόμος. Αθήνα: Εκδόσεις ΣΕΑΒ

                                                                                                           Ηλίας Περιμένης,

Εργοθεραπευτής