Στην ηλικία των 6 ετών περίπου τα παιδιά καλούνται να κάνουν ένα «άλμα», μια μετάβαση από το προσχολικό περιβάλλον, στο σχολικό. Αυτή η μετάβαση είναι φυσικό να προκαλέσει μια αναστάτωση στο οικογενειακό περιβάλλον, καθώς οι γονείς αναρωτιούνται πως θα ανταποκριθεί το παιδί στις νέες συνθήκες, ενώ τα παιδιά ανυπομονούν (και ταυτόχρονα αγχώνονται) για την σχολική εμπειρία. Στο σχολείο τα παιδιά έχουν να αντιμετωπίσουν αυξημένες ακαδημαϊκές και κοινωνικές απαιτήσεις, καθώς και την αλλαγή φυσικού περιβάλλοντος.
Είναι κατανοητό λοιπόν πως το παιδί θα πρέπει να είναι προετοιμασμένο για την είσοδό του στο σχολείο. Η λέξη «προετοιμασμένο» σημαίνει πως το παιδί θα πρέπει να πληροί όλες εκείνες τις προϋποθέσεις που χρειάζονται για την ένταξή του στο σχολείο. Οι πιο γνωστές που μπορεί να φανταστεί κάποιος είναι η λεκτική επικοινωνία, η κατανόηση λόγου, η γνωστική ανάπτυξη και η συμπεριφορά. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες δεξιότητες που προ-απαιτούνται για την σχολική ετοιμότητα.
Παρακάτω αναφέρονται ενδείξεις, οι οποίες προμηνύουν δυσκολίες στην σχολική ετοιμότητα:
- Δυσκολίες συγκέντρωσης της προσοχής: παρατηρούμε αν το παιδί είναι ικανό να διατηρήσει την προσοχή του για εύλογο χρονικό διάστημα σε μια εργασία, αν έχει στοιχεία υπερκινητικότητας, παρορμητικότητας και απροσεξίας. Σημαντικό είναι να ολοκληρώνει δραστηριότητες με τις οποίες καταπιάνεται.
- Αδεξιότητα: η κίνηση παίζει σημαντικό ρόλο στην σχολική ετοιμότητα, καθώς οι κινητικές δυσκολίες σχετίζονται με διαταραχές στον λόγο. Ένα παιδί που είναι κινητικά αδέξιο, δυσκολεύεται να μάθει νέες κινητικές δεξιότητες και αδυνατεί να συντονίσει το σώμα του, είναι πιθανόν να συναντήσει δυσκολίες στο σχολικό περιβάλλον.
- Ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες:. Αρκετά παιδιά δυσκολεύονται στις σχέσεις τους ως προς τους ενήλικες αλλά και ως προς τους συνομηλίκους τους. Επίσης παρατηρούνται παιδιά με δυσκολίες στην ακολουθία κανόνων, επιθετικότητα, κοινωνική αδεξιότητα και εμμονές Η κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη παίζει σημαντικό ρόλο στην ωρίμανση του παιδιού και άρα στην ένταξή του στο σχολικό περιβάλλον.
- Δυσκολίες στην αυτοεξυπηρέτηση: είναι σημαντικό το παιδί να μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί (να πάει τουαλέτα μόνο του, να φροντίσει για τη σίτισή του, να χειρίζεται κουμπιά, φερμουάρ και κορδόνια.) και να είναι υπεύθυνο για τα προσωπικά του αντικείμενα.
- Γραφοκινητική δυσκολία: απαραίτητη προϋπόθεση για την σχολική ένταξη του παιδιού είναι να έχει αναπτύξει μια επαρκή σύλληψη του μολυβιού και να μην αντιμετωπίζει δυσκολίες στην λεπτή κινητικότητα (χειρισμός ψαλιδιού, κουμπιών, να χρωματίζει σε πλαίσια, να ζωγραφίζει κλπ).
- Ατελής πλευρική προτίμηση: η επιλογή του κυρίαρχου χεριού και ποδιού (άρα η επιλογή του κυρίαρχου εγκεφαλικού ημισφαιρίου) παίζει μεγάλο ρόλο, στην ετοιμότητα του παιδιού. Αρκετά παιδιά έχουν την εικόνα του «αμφίχειρα» και χρησιμοποιούν και τα δύο χέρια, με αποτέλεσμα να μπερδεύονται.
- Δυσκολία στην κατανόηση λόγου και στην λεκτική επικοινωνία: ορισμένα παιδιά δεν κατανοούν με ευκολία τις εντολές που δίνονται, αργούν να αντιδράσουν σε λεκτικές εντολές, δεν μιλούν καθαρά και δυσκολεύονται στην επεξεργασία πληροφοριών ή στην επανάκληση προτάσεων.
- Δυσκολίες στην μνήμη:
–Μνήμη εργασίας: η δυνατότητα να διατηρεί την προσοχή του, να διατηρήσει μια συνομιλία.
–Βραχυπρόθεσμη μνήμη: η δυνατότητα να συγκρατήσει πληροφορίες που μόλις άκουσε ή είδε για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
–Μακροπρόθεσμη μνήμη: η δυνατότητα να σχετίζεται με γεγονότα, ονόματα, γνώσεις, να ανακαλεί πληροφορίες.
9. Δυσκολίες στον προσανατολισμό και στις χωρικές σχέσεις: δυσκολία στο πως κατασκευάζονται τα γράμματα, ποια είναι η σωστή φορά των γραμμάτων, που να γράψει πάνω στο χαρτί και πόση απόσταση να αφήσει μεταξύ των γραμμάτων.
10. Δυσκολίες στην γνωστική ανάπτυξη και γενικές γνώσεις: δυσκολία στο να αναγνωρίσει διαφορές και ομοιότητες ανάμεσα σε σχήματα και εικόνες, να αναγνωρίζει αντίθετες έννοιες; (μικρό-μεγάλο, μακρύ-κοντό).
Οι Εργοθεραπευτές συχνά βοηθούν στην σχολική προετοιμασία των παιδιών μέσα από την αξιολόγηση, τον εντοπισμό τυχόν δυσκολιών σε κάποιους από τους τομείς ενδιαφέροντος της Εργοθεραπείας και τέλος στον σχεδιασμό ενός θεραπευτικού προγράμματος. H ύπαρξη δυσκολιών μπορεί να δυσκολέψει την προσαρμογή του παιδιού στο σχολείο. Μια κακή προσαρμογή, προμηνύει ακαδημαικές δυσκολίες στο μέλλον, διότι το παιδί ενδέχεται να ματαιωθεί κατά την προσπάθειά του να προσαρμοστεί στις νέες ανάγκες και απαιτήσεις.
Σύλβια Καγγελίδου,
Εργοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία
- Dockett, S. & Perry, B. (2009). Readiness for school: A relational construct. Australasian Journal of Early Childhood, 34, 1, 20–26.
- Lewit, E. M., & Baker, L. S. (1995). School Readiness. The Future of Children, 5(2),
- Pagani, L., S. (2012). Links between Motor Skills and Indicators of School Readiness at Kindergarten Entry in Urban Disadvantaged Children. Journal of Educational and Developmental Psychology, 2, 1, 95-107.
- Cuskely, M., Ziviani, J. McBryde, C. (2004). School Readiness and Factors that influence Decision Making. Occupational Therapy International, 11,4,193-208.
- Halle, T., Moorehouse, M., Reidy, M., and Zaslow, M. Progress and Prospects in the Development of Indicators of School Readiness.