«Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να αναπτύξει την Κριτική του Σκέψη;»

Μια βασική ικανότητα που αναγνωρίζεται ευρέως ως σημαντική σε όλους τους τομείς της εκπαίδευσης, και όχι μόνο, είναι η ικανότητα των παιδιών να σκέφτονται κριτικά. Η κριτική σκέψη αξιολογεί τη γνησιότητα, την ακρίβεια και την αξία της γνώσης και των επιχειρημάτων. Απαιτεί προσεκτική, ακριβή, επίμονη και αντικειμενική ανάλυση οποιασδήποτε αξίωσης ή πεποίθησης. Η λογική προκύπτει από την ικανότητα αξιολόγησης του ορθολογικού από το μη ορθολογικό. Είναι μία κρίσιμη ικανότητα, η οποία είναι σημαντικό να αναπτύσσεται σε όλα τα πλαίσια. Ένα από τα κλασσικότερα μέσα ανάπτυξης της κριτικής σκέψης ενός παιδιού είναι η ενασχόληση με την Τέχνη. 

«Τι διδάσκει η Τέχνη;»

Μέσω της ενασχόλησης με την τέχνη, αυξάνονται οι ευκαιρίες των παιδιών να έρθουν σε επαφή με καλλιτεχνικά και φιλοσοφικά ρεύματα, κατανοώντας έννοιες και νοήματα, αλλά και τι κρύβεται πίσω από αυτά. Έτσι αρχίζει και θεμελιώνεται σταδιακά και η λογική επεξεργασία των πληροφοριών. Το παιδί μαθαίνει να εξετάζει δεδομένα, να αντιλαμβάνεται τη σχέση αυτών των δεδομένων και να καταλήγει σε συμπεράσματα, τα οποία θα χρησιμοποιήσει και θα γενικεύσει σε καταστάσεις που πιθανώς θα βιώσει μέχρι και την ενήλικη ζωή.

Η συμμετοχή στη διδασκαλία της τέχνης συνδέει τη διαδικασία της μάθησης με την προσωπικότητα, τις προτιμήσεις, την αισθητική και τα ερεθίσματα που λαμβάνει από το περιβάλλον του το παιδί, οικοδομώντας τον τρόπο σκέψης του και αναπτύσσοντας τις γνωστικές του ικανότητες. Αυτή η διαδικασία ενισχύει την αυτοπεποίθηση του παιδιού και του παρέχει τα εργαλεία για την παρατήρηση, επεξεργασία, κατανόηση και την κριτική ματιά, αρχικά, σε κάθε αντικείμενο καλλιτεχνικής δημιουργίας, αλλά και κατ’ επέκταση, σε κάθε έκφανση της καθημερινής ζωής. Ο

Ακόμη, η ενασχόληση με οποιαδήποτε μορφή καλλιτεχνικής δημιουργίας φαίνεται να ικανοποιεί την ψυχολογική ανάγκη του παιδιού για αίσθηση, φαντασία, συναίσθημα, αυθορμητισμό, γλωσσική κρίση και αυτογνωσία. Ακόμη, παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του πνεύματος και κατ’ επέκταση των συνολικών στοιχείων της προσωπικότητάς του.

Οι προσωπικοί «κανόνες» στη δημιουργία της τέχνης πρέπει να ενθαρρύνονται σε κάθε παιδί, επιτρέποντας την προσωπική πινελιά και τη δεξιοτεχνία. Το σημαντικότερο στοιχείο κατά την εκπαίδευση του παιδιού στην καλλιτεχνική δημιουργία είναι η ενθάρρυνση να αναδείξει το παιδί τον χαρακτήρα του και τα συναισθήματά του ελεύθερα, έχοντας τους ενήλικες ως άνευ όρων αποδέκτες των δημιουργιών του.

Κάποιες τέχνες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των παιδιών είναι:

• Ζωγραφική
• Αρχιτεκτονική
• Μουσική
• Θέατρο
• Κινηματογράφος
• Κόμικς
• Μαγειρική

Μερικές ακόμη συμβουλές προς γονείς και παιδαγωγούς είναι:

• Να παρακινείτε τα παιδιά να παίρνουν αποφάσεις, από μόνα τους. Είναι καλό να αποφασίζουν ακόμα και για θέματα, όπως το τι θα φορέσουν ή το τι θα παρακολουθήσουν στην τηλεόραση. Ακόμα, κάθε απόφασή τους είναι καλό να συνοδεύεται από την ανάλογη επεξήγηση, δηλαδή να τους δίνεται η ευκαιρία και ο χρόνος να υποστηρίζουν τις επιλογές τους και να εξηγούν πώς κατέληξαν στην κάθε τους απόφαση.

• Να δίνετε έμφαση στην αυτό-διαχείριση των συναισθημάτων τους και, γενικότερα, στη συναισθηματική νοημοσύνη. Είναι απαραίτητο να αναφέρετε συνεχώς, ότι δεν παίρνουμε αποφάσεις, όταν δεν μας το επιτρέπει η συναισθηματική μας κατάσταση, π.χ. όταν είμαστε πολύ λυπημένοι, θυμωμένοι ή, ακόμα, πολύ ενθουσιασμένοι.

• Να μην προσφέρετε έτοιμες λύσεις στα προβλήματα, που αντιμετωπίζουν τα παιδιά. Κι αυτό δεν αναφέρεται μόνο για τα σχολικά προβλήματα, αλλά κυρίως για τα καθημερινά και πραγματικά προβλήματα της ζωής, όπως το πώς να διαχειριστούν το χρόνο τους, πώς να καθαρίσουν το δωμάτιό τους, πώς να ανοίξουν ένα σφραγισμένο κουτί, τι να κάνουν όταν τα πονάει η κοιλιά τους, πώς να φτιάξουν το γάλα τους πριν να πάνε σχολείο, τι να κάνουν για να επικοινωνήσουν όταν δεν έχουν κινητό κ.ά.

• Να τους δίνετε τη δυνατότητα να μπορούν να εκφράζουν την προσωπική τους άποψη, χωρίς να φοβούνται την αρνητική κριτική των άλλων.

Διονυσία Κρινά,

Λογοθεραπεύτρια

Βιβλιογραφία:

Nilson, C., Fetherston, C. (2013). Creative Arts: An Essential Element in the Teacher’s Toolkit When Developing Critical Thinking in Children. Australian Journal of Teacher Education, 38 (7).